Fonograf (Pikabın Atası )
Eski Yunancada fone, "ses" ve grammein, "yazmak" kelimelerinden kaynaklanmaktadır.
Sesleri kayıt ve tespit ederek istenildiğinde tekrar edilmesini sağlayan makinedir.Edison tarafından 1877 tarihinde icat edilmiştir.
Edison, ilk deneylerinde, sesleri tespit için madeni bir silindire sarılı ince kalay bir levha kullanmıştır.
Silindir, çevrilen bir kolla, yavaşça ileri geri hareket ediyordu. Silindire karşı konulmuş borumsu bir ağızlıktan kelimeler kuvvetlice söylenince meydana gelen ses titreşimleri, ağızlığın önündeki ince ve hassas tablaya çarpar, böylece, o tablaya iliştirilmiş olan çelik iğne, seslerin titreşimine göre kımıldanarak kalay levhada çizgilermeydana getiriyordu. Bu
silindirin yeniden hareket ettirilmesi ile de tespit edilmiş sözler, yeniden duyuluyordu. İlk zamanlarda çok basit olan fonograf, daha sonraları geliştirilerek yerini gramofona bırakmıştır.
Taş Plaklar
78 devirli, kırılgan bir madde olan gomalaktan üretilen, kırılmaya karşı oldukça hassas, 10 inch(25,4 cm) çapında, her yüzünde 1 şarkı bulunan plaklardır.
Taş Plaklar esasen Gramofonlarda çalınır, ancak bazı pikap modellerinin taş plakları çaldığını da mutlaka belirtelim. Her ne kadar bu yöntem pikabın iğnesine zarar veriyor olsa ve gramofondaki orijinal ses yakalanamıyor olsa da ekonomik olarak gücü gramofona yetmeyen koleksiyonerler sıklıkla bu yöntemi tercih ederler.
Ülkemizde ise 1900’lerin başından 1950’nin sonuna kadar üretilmiş olan taş plaklar, 45’lik formatının kullanılmaya başlaması ile birlikte yavaş yavaş piyasadan çekilmiştir.
Yerli taş plaklarda karşımıza çıkması olası popüler isimler Müzeyyen
Senar, Safiye Ayla, Zeki Müren vs.. gibi Türk Sanat Müziği sanatçıları, Şecaattin Tanyerli, İbrahim Özgür, (Nadiren) Seyyan Hanım vs.. gibi Tango müziği sanatçıları ve dönemin Halk müziği sanatçılarıdır diyebiliriz. Yabancı taş plaklarda ise fazlaca aranılan bir şeyler bulma şansımız pek yoktur, o sebepten fiyatları yerli taş plakların yaklaşık 5’te biri hatta 10’da biri kadardır.
Taş Plaklar Üzerindeki Pullar Hakkında Bilgi
Taş plakların ülkemizde üzerlerine Tayyare cemiyetine katkı pulu yapıştırılmıştır.Bu pullar vergi amaçlı alınıp yapıştırılan pullardır. Yani firmalar ve satın alan kişiler bununla bir nevi vergi vermiş oluyorlardı.
Müziği neden plaktan dinlemeliyiz?
Plağa depolanan müzik analog kayıttır; yani plağın çalındığı pikaptan yükselen ses daha derindir. Neredeyse üç boyutlu olduğu hissine kapılırsınız. Plağa depolanan müzikte asıl olan, kayıt esnasındaki müziğin dinleyiciye değişime uğramadan sunulmasıdır. İyi bir ses sistemiyle plak dinlemenin tadına doyum olmaz. Bir plağın kapağı, iç zarfı, insert ve posteriyle daha somut oluşu dinleyicide kitap gibi onu koruma ve saklama isteği uyandırması da onu özel kılar.
Plaklara Nasıl Bakmalıyız?
Narindir plaklar. Ömürleri her çalışta yavaş yavaş tükenir. Ama ömrünü kısaltmayı azaltacak bazı önemli tedbirler alınabilir. Mesela onları çok tozlu ortamlardan uzak tutmalı. Doğrudan gün ışığına maruz bırakmamalı, kalorifer
peteği ve borular gibi ısı kaynaklarından uzaklaştırmalı. Raflarında dik konumda muhafaza etmeli, onları kesinlikle üst üste istiflememeliyiz. Kapakların sürtünme dolayısıyla aşınmaması için, plakları naylon kılıfların içinde korumak gerekir. Bu naylon kılıfların PVC olmamasına dikkat edilmeli. Plaklarınızı saf su ve
izopropilalkol karışımı likit sıvılarla arada bir temizlemelisiniz. Bu sıvı şişeler piyasada plakçılarda satılır.
PLAK SÖZLÜĞÜ
Taş Plak: İki tarafında da ses sinyalleri kaydedilmiş erken dönem plak türü. 1890’ larda ortaya çıkan karbon bileşimli bu plakların üretiminde ebonit maddesi kullanıldığı için Türkiye’de taş plak olarak adlandırılır. Fazla kırılgan olduğundan, hassas davranmak gerekir. Yoksa pek kıymetli bir arşiv malzemesi ‘çıt’ diye elinizde kalabilir.
Vinil: Yine bir karbon malzeme olan ‘vinil’ PVC ile aynı yapıya sahip bir plastiktir. Türkiye dışından plak alacağınız zaman ‘vinyl-vinil’ sözcüğü imdadınıza yetişecektir.
LP (long play): Türkçede ‘uzunçalar’ olarak karşımıza çıkan, bütün bir albümü içeren plakların uluslararası adı. Çoğunlukla 33’lük...
33’lük: 12 inç çapında, dakikada 33 devir yapan plaklara denir. Bütün bir albümü içereceği gibi, bir veya iki şarkının farklı versiyonlarını bir arada bulunduran EP’ler de 33’lük olabilir.
45’lik: 7 inç çapındaki vinillerden oluşan ve dakikada 45 devir yapan plaklara verilen isim. Genellikle A ve B, her iki yüzünde de birer şarkı bulunan 45’likler, en yaygın olarak dönemin radyolarında ‘tek’ şarkı için kullanılmıştı. ‘Grubun yeni 45’liği’ ifadesinden anımsanabilir.
Pikap Çeşitleri
Amfisiz pikaplar
Deck (dek şeklinde okunur) olarak da anılır. Amfisiz pikaplar tek başlarına ses vermezler. Amfisiz pikaplara analog bir sistem gerekir.
Dolayısıyla klasik bir pikap sahibi olan kişinin pikapa uygun amfiye ve ses sistemine sahip olması gerekir.Bunları üstünde ses, balans, bas, tiz gibi ayar düğmeleri olmamasından da anlayabilirsiniz. Bu tip bir pikabı kullanabilmek için amfinizde mutlaka ‘phono’ adlı bir giriş olmalı. Yoksa amfi ile pikap arasına ayrıca pikaplara özel bir ön-amfi (pre-amplifier) almanız gerekiyor.
Amfili pikaplar
Amplified / amfili olarak anılan bu tip pikapları doğrudan bir hoparlöre bağlayarak kullanabilirsiniz.Amfili pikaplar, herhangi bir ekipmana ihtiyaç duyulmadan her şeyi kendi bünyesinde barındıran pikap
sistemleridir.Kompakt, yer kaplamayan, şık bir görünüm peşindekiler için bu kategori birebirdir.Genelde bünyesinde ses, balans, bas, tiz gibi ayarlar bulunur.Sizi cihaza uygun amfi seçme derdi (ve elbette masrafından) da kurtarır.Yalnız elbette fiyatları bir parça daha yüksek ve geliştirilmeye kapalı bir yapıdır.Bu tip setlerde eğer pikabın orijinal hoparlörleride varsa yatırım anlamında çok iyi bir tercih yapmışsınız demektir.
Çanta Pikaplar
Geçmiş yıllarda ve günümüzde de sevilen bir pikap türüdür.Genelde Çanta şeklinde tasarlanmıştır.Hoparlörleri genelde kapak bölümünde yer alır.Pilli çalışan modelleri de vardır.Genellikle 45 lik dinlemek için idealdir.Ancak 33 lük veya 78 lik plaklarda dinlenebilir.Günümüzde satılan modellerinde ayrıca usb bağlantısı ile bilgisayarınıza bir program yukleyerek MP3 dosyasına cevirme ,USB flash belleğinizden,SD kartınızdan MP3 dinleyebilme,Radyo dinleme gibi özellikler eklenmiştir.Günümüzde satılan modeller uzman kişiler tarafından gerek ses düzeyi gerekse teknik parçaları ve iğnesi eleştirilmekte ve ancak başlangıç düzeyi olarak görülmektedir.
DJ Pikapları
Dj pikaplarda pratiklik ön plandadır, Direct drive motor, pitch ayarı ve değiştirilebilir head Shell vs hepsi Dj'in daha hızlı ve pratik müzik icra edebilmesi için tasarlanmıştır. Mesela Direct Drive motor daha hızlı bir şekilde istediğiniz devire ulaşmanızı sağlar ve Djler için vazgeçilmez bir özelliktir.
DJ`ler, iki veya daha çok pikabı bir miksere bağlayarak, iki plaktaki ritmi birbirine parçaları biraz yavaşlatıp hızlandırarak tuttururlar ve bir parçadan diğerine geçerler. Buna da mix denir.
Dj pikaplarında genellikle S kollu diye tabir edilen pikap kolu bulunur.Ayrıca ritmi arttıran yada yavaşlatan pitch tuşları bulunmaktadır.
Dolaplı Pikaplar
1960 ve öncesi yıllarında populer olmuş pikaplardır.Konsol şeklinde imal edilen, büfeyi andıran ve içinde pikabı, radyosu ve teybi bulunan bir şekilde tasarlanmıştır.Hopörlorleri dolabın içinde bulunur.Bu pikaplar 10'lu olarak 45 likler üst üste dizilerek sırayla dinlenebilme özelliğine sahiptiler.Daha ilerki yıllarda üretilen Dual firmasının amfili pikaplarında da buna rastlayabilirsiniz.
LINEAR PİKAPLAR
Linear Tracking olarak söz edilen pikaplar yatay eksende hareket ederek S kol
kullanan sistemlerden farklı hareket eder..Plak ilk kalıp hazırlanma aşamasında aynı sistemi kullanarak oluşturulduğu için yatay eksende çalışan pikaplar diğer sistemlere göre daha verimli çalışırlar..Ancak en büyük sorun Tanjant kol ünitesinin hassasiyetidir..bu tür Kol sistemi kullanan pikaplar özenle seçilmeli ucuz ürünlerden uzak durulmalıdır..
Tamiri zor ve masraflıdır.80'li yıllarda linear tracking kolların diğer pikap kollarına göre daha iyi izleme açısı sunduğu gerçeğinden hareketle çok sayıda firma elektronik olarak kontrol edilebilir kollara sahip pikapları piyasaya sürdüler.Özellikle Japon üreticiler bu tarz çok sayıda pikabı pazara sürdüler. Bir çoğu işlevini yerine getiren , linear tracking çok basit ama mantıken sorunlu kollarla donatılmış ürünlerdir. Teorik açıdan ise başta kolun titreşiminin absorbe edilmesi anlamında problemlidir.Çok büyük beklenti içerisine girilmeden kullanılabilir.
Plak neden değerlidir ?
1- Plak üretim aşamasından dinleme aşamasına kadar hassas ve narin olarak üretilir ve saklanır.
2- Plağı pikabınıza yerleştirir, dönmeye başlamasını izler, parmağınızın ucuyla kaldırdığınız iğneyi üzerine koyar, ilk pat sesinin ardından çıtırtıları dinler ve müziğin başlamasını beklersiniz.Bu kolleksiyoner veya plaksever için başlı başına bir ritüeldir.
3- Teknik açıdan her zaman size diğer medyalara göre (CD,MP3,Teyp kaseti vb..) daha kaliteli ve doğal ses sunar.Plaklar, analog kayıt dediğimiz bir yöntemle kaydedilir ve ses kalitesi CD’nin ses kalitesini dörde beşe katlar.
4- Plak çıtırdar ama iğneyi koyduğunuzda duyduğunuz ses, hele eski orijinal plakların bazılarında, kulaklarınızı ürpertir. İyi malzemeyle ustaca hazırlanmış şahane bir yemeğin damağınızda bıraktığı lezzet gibi mutlu eder. 5- Kapağından, koruyucu kılıfına kadar her şeyinin “kondisyonu” önemli vedeğerlidir.
6- Plak denince akla elbette nostalji ve “değerlere sahip çıkmak” da geliyor. Bir plaktan 5000 tane basılıyorsa, o plaktan bir daha basılmayacak demektir (Yıllar sonra basılsa bile artık farklı bir basımdır o) ve siz o plağa sahipseniz, sadece kendiniz için değil başkaları için de o plağa iyi bakmalısınız. Çünkü o plaktan sınırlı sayıda var ve gelecek nesiller için de kendi nüshanıza iyibakmakla yükümlüsünüz, sorumluluk almakla ilgili bir durum.
7- CD’yi CD’ye, kasedi kasede, MP3’ü de nerdeyse her yere kopyalayabilirsiniz .Ama plağı başka bir plağa kopyalayamazsınız.Bu da sahip olduğunuz plağı daha özel kılar. 8- Plakta bütün notaları çok daha iyi duyabilirsiniz, CD’den çıkan ses çok daha mekanik olur.
9- Plak kapağı sanatı diye bir şey vardır ve özenle hazırlanır.Tablo gibi seyredersiniz.(Aşağıda bu konuda örnek bir plağın resmini inceleyebilirsiniz.)
10- Bir plağı kapağından ve zarfından çıkartmak, tozunu almak, dinlemek plak severler içinzevktir.
O zaman haydi daha çok plak alıp daha çok plak dinleyelim..ben bu yazıyı hazırladıktan sonra daha çokplak dinlemek istedim,sizi bilemem... J
Plaklarımızda Atlama Olayının Nedeni ve Kolay Çözüm Önerileri
Öncelikle ilk neden tabi ki plaklarımızda bulunan derin ve büyük çiziklerdir... Kağıt çiziği diye adlandırılan ufak tefek kılcal çizikler değil,dinlemeye engel olacak derecede gözle görülür bir çizik olan derin çizikler, şarkılarda dip seslere neden olabildiği gibi, daha vahim durumlarda şarkılarda atlamaya,
tekrarlara ve daha da kötüsü, şarkının birden bire sonlanmasına neden olabilir...
Atlama olayının diğer bir nedeni ise iğne ayarı ve iğne tipi ile kolun ayarıdır... Bu konuda en güzeli bir bilene danışılması olup, elinizden
geliyorsa da ustasına emanet etmeniz önerilir... Peki neden atlama veya takılma yapar plaklar ?
İlk etapta kesinlikle kafa ayarınız ile kol ayarınızın yapılması,
iğnenizin adam akıllı ve uyumlu bir model olması ve en önemlisi her seferinde plak ve iğnenizin temizlenmesi gerekmektedir...
Öncelikle bilmeniz gereken, her pikap markası, kolu, ve her marka & model iğne için farklı ayar oranları vardır...
En optimum ayarı yakalamak deneme-yanılma yolu ile gerçekleşmektedir...
Ama aşağıda belirtilmiş adımları izlediğinizde ortalama en optimum genel ayarı tutturmuş olursunuz...
Bundan sonra yapılacak işlemler sizin çalışma stilinize bağlı olarak farklılıklar gösterebilir...
1-İğnenizi pikap kolunun ucundaki kafaya nazikçe monte ettikten sonra pikabınızı açın ve pikap topraklamasını doğru yaptığınızı kontrol edin... Pikap kolunun ucundaki ağırlığı en sonuna kadar açın...
2Pikap kolunu, iğnenizi plağın üzerine koyacağınız pozisyona getirin.
Bu noktada kol, ters ağırlıktan dolayı havaya kalkmış durumda olacaktır...
3- Ağırlığı yavaşça kapatmaya başlayın. Pikap kolu plak ile tam paralel olacak hale kadar ağırlığı döndürün. Kolun kesinlikle paralel ve sabit durduğundan emin olun...
4- Anti-Skate ayarını, Kol bıraktığınız noktada sabit durur hale gelene kadar kapatın. Genellikle bu ayar "0" da olduğunda kol sabit olarak ne ileri nede geri kayacaktır...
5- Ağırlık önündeki sayacı "0" 'a gelene kadar döndürün. Bu sayac "0" da iken, ve kol plağa tam paralel dururken, iğne üstündeki ağırlık "0" gram olduğu anlamına gelir.
6- Ağırlığı, sayaç "3" gram okuyana kadar ilerletin. Genellikle "3" gram birçok iğne için ortalama bir değerdir. Kendi stilinize ve kullanış tarzınıza göre daha çok veya daha az ağırlık kullanabilirsiniz. Bilmeniz gereken, daha çok ağırlık ile iğne, plak üzerinde daha fazla tutunabilir ve daha hızlı aşınır, plağı daha hızlı aşındırır; daha az ağırlık ile iğne, plak üzerinde daha az tutunur ve daha uzun ömürlü olur. Bu dengeyi sizin kendi çalışma stilinize göre kurmanız lazım... 7Yükseklik ayarına gelince, yükseklik ayarı yine sizin çalışma stilinize göre değişen bir
ayardır. Genellikle plak ile pikap kolu paralel veya paralele çok yakın değerler arasındaki yükseklikte çalışılır. Ama farklı ayarlar deneyerek istediğiniz ayarı yapmanız mümkün. İğnenin normal okumaaçısından farklı bir yükseklikte iğne daha hızlı bitecektir... 8Son olarak
yapılacak işlem pikabın doğru açı ile masaya oturup oturmadığını
kontrol etmek. Su cetveli ile yapılan pikap ayak ayarlaması ile, pikabın olabildiğince düz seviyede yere basması; iğnenin atlama olasılığını,
hızlı ömrünün tükenme olasılığını engellerken buna bağlı olarak plaklarınızın daha uzun ömürlü olmasını
sağlar...
Atlama olayının önüne iğnenin bulunduğu kolu ağırlaştırarak çizik yerin üzerine daha fazla abanmasıyla geçebiliriz... Örneğin bir 25 kuruş bu iş için idealdir.Tabii ki plak kolunuzun "S" kol olmaması kaydıyla
Tüm bunlara rağmen bazı plaklarda atlama yapılması, bazılarında atlama yaşanmaması sorunları sizi allak bullak edebilir...
Ancak bu durumda da işini bilen bir ustaya emanet ederek pikabınızın bakımları ve ayarlarını yaptırdığınız takdirde sorunun çözüleceğini göreceksiniz..
Yorumlar
Bir Yorum Bırak